 previous article in this issue | next article in this issue  |
Preview first page |
Document Details : Title: Moraal en religie in een burgerlijke samenleving Author(s): BOCKEN, Inigo Journal: Ethische Perspectieven Volume: 12 Issue: 1 Date: maart 2002 Pages: 9-28 DOI: 10.2143/EPN.12.1.504125 Abstract : n zijn rede naar aanleiding van de Vredesprijs van de Duitse Boekhandel waarschuwt de Duitse filosoof Jürgen Habermas ervoor om het ‘seculiere zelfverstaan van de samenleving niet te externaliseren, dat wil zeggen af te schuiven naar de hoofden van de gelovigen.’ De gebeurtenissen van 11 september – waarop Habermas reageert – hebben laten zien dat een politiek-liberale samenleving een probleem heeft wanneer zij zich in een louter negatieve verhouding tot ‘religie’ definieert. Een louter negatieve verhouding versterkt de dichotomie tussen wat Habermas de common sense van het publieke domein noemt en de gearticuleerde verhouding tot het absolute die de religie is. Zij verhoogt daarmee ook het geweldpotentieel dat met een dergelijke dichotomie gegeven is. Het ‘fundamentalisme’ is in dit opzicht eerder een ‘modern’ fenomeen dan dat het de uitdrukking zou zijn van een premoderne restant die de voorwaarden van de moderniteit niet heeft geaccepteerd. Voor Habermas is het fundamentalisme feitelijk de uitdrukking van een moderniteit die haar eigen onafgesloten dialectiek vergeten is. Een liberale samenleving die in een negatieve verhouding tot religieuze tradities blijft staan, komt in tegenspraken terecht, voor zover daarin vergeten wordt dat de publieke ruimte (common sense) een veelstemmig karakter heeft. De zoektocht naar argumenten die een algemene gelding hebben – en die dus functioneren op het publieke domein – mag volgens Habermas niet leiden tot een absolute uitsluiting van de religie uit de openbaarheid. Het is juist aan de geseculariseerde openbaarheid om dit niet te laten gebeuren. In dit verband doet Habermas het voorstel om religieuze inhouden te vertalen zonder ze evenwel op te heffen. Religieuze tradities dragen volgens Habermas een semantisch potentieel in zich dat niet zonder meer in seculiere vorm tot uitdrukking gebracht kan worden en dat toch ook in het publieke domein nog ‘verschillen’ kan maken. |
|
