 previous article in this issue | next article in this issue  |
Preview first page |
Document Details : Title: Ethiek van het recht Author(s): VAN NESTE, Fernand Journal: Ethische Perspectieven Volume: 27 Issue: 1 Date: maart 2017 Pages: 23-42 DOI: 10.2143/EPN.27.1.3206376 Abstract : In de ethiek wordt onderzocht in welke mate menselijke handelingen al dan niet het mens-zijn ten goede komen. Of het nu gaat over eten en drinken, sport doen, huwen, contracten sluiten, oorlog voeren, vrede stichten, wetten maken: menselijke handelingen hebben steeds al dan niet, een min of meer weldoende weerslag op de humane kwaliteit van individuen en van de hele gemeenschap. In de ethiek van het recht wordt onderzocht wat het ethisch gehalte is van wetten en rechterlijke uitspraken. Met ethisch gehalte wordt bedoeld het humane gehalte, het humaniteitspeil van deze rechtsregels, met andere woorden, wat in deze rechtsregels het menselijke ten goede komt en bevordert. In de bijdrage wordt deze kwaliteit van het recht het ‘rechts-ethisch gehalte’ genoemd. Om dit gehalte te bereiken, is volgens de auteur vereist dat de rechtsregel een passende dosering van vrijheid en ordening inhoudt, alsook rechtvaardigheid en trouw waarborgt. Deze vereisten worden in de bijdrage uitvoerig behandeld. Deze vereisten zijn immers gevoelig voor wisselende historische omstandigheden, ze krijgen ook een wisselende invulling, al naargelang de verschillende situaties waarvoor de rechtsregel tot stand komt: zo is de dosering vrijheid-ordening in rechtsregels betreffende lichamelijke integriteit anders dan in rechtsregels betreffende ouderlijke macht, overeenkomsten sluiten of misdrijven beteugelen. En op analoge geldt deze opmerking eveneens voor de twee andere vereisten, rechtvaardigheid en trouw. Tussendoor is er ook aandacht voor de geschiedenis van de rechtsethiek. In de Westerse cultuur was het rechts-ethische denken reeds bekend in de Grieks-Romeinse wereld: in het zogenaamde ‘natuurrecht’ werden de grondslagen gevestigd waarop vanaf de Middeleeuwen de ethiek van het recht zich heeft ontwikkeld. Deze geschiedenis is niet rimpelloos verlopen. Het rationele rechts-ethisch denken moest zich dikwijls weren tegen het gewoonterecht, vanaf de negentiende eeuw tegen het positivisme, dan weer wedijveren met de kerkelijke moraal, maar de grootste tegenstand kwam meestal van politieke machthebbers. |
|
